1. Bosh sahifa
2. Yangiliklar

AHOLINI RO‘YXATGA OLISH JARAYONIDA KARTOGRAMMA XUSUSIYATLARI

×

Ro‘yxatga olish uchun xaritalash teng maydondagi uchastka kvadratlarining aniq belgilangan joylashuvi bilan panjara shaklida aholini uch o‘lchamli kenglik bilan bog‘lash tizimi sifatida tavsiflanadi. “Kvadrat panjara”, yashash joyi joylashgan joy bu maydondagi panjara joylashgan nuqtaga kenglik bog‘langan shaxslarning umumiy sonini o‘z ichiga oladi. Bunday agregatsiyani amalga oshirish mumkin bo‘lmagan mamlakatlarda aholining kartogrammasi maʼmuriy-hududiy bo‘linmaning eng kichik birligidan, yerdan foydalanish xaritalari, qurilgan uchastkalarni aniqlash yoki kadastr maʼlumotlari kabi yordamchi maʼlumotlardan foydalanib ajratilishi mumkin.

Oddiy aholini “panjara” orqali taqsimlashdan tashqari, xuddi shu tarmoq o‘z ish joyidagi shaxslarni taqsimlash yoki maktab, kollej yoki universitetni topish uchun ishlatilishi ham mumkin. Xuddi shu “panjara” uy xo‘jaliklari, oilalar va uy-joylarni taqsimlash uchun ham ishlatilishi mumkin. Transchegaraviy funktsionallikni taʼminlash uchun tarmoqning har bir kvadratining hajmi 1 km2 bo‘lishi kerak. Mamlakatning milliy ehtiyojlarini qondirish uchun boshqa o‘lchamdagi qo‘shimcha tarmoqlarni ham aniqlash mumkin.

Ro‘yxatga olish maʼlumotlari anʼanaviy ravishda tumanlarga yoki aholini ro‘yxatga olish materiallarini ishlab chiqish uchun maxsus belgilangan maʼmuriy bo‘linishda taqdim etiladi. Aholining kartogrammalari bir qator afzalliklarga ega bo‘lgan materiallarni ishlab chiqish uchun juda foydali qo‘shimcha tizim hisoblanadi. Katakchalar bir xil o‘lchamlarga ega bo‘lib, ularni maydon va masofa (masalan, xizmatlarning mavjudligi) bilan taqqoslash uchun mukammal hisoblanadi. “Panjaralar” vaqt oralig‘ida o‘zgarmas bo‘lib, maʼmuriy-hududiy bo‘linishdagi o‘zgarishlarga bog‘liq emas. Bundan tashqari, tarmoqlar boshqa ilmiy maʼlumotlar bilan muammosiz birlashadi (masalan, iqlim maʼlumotlari). Kvadrat “panjaralar” moslashuvchan bo‘lib, ular muayyan maqsadli tadqiqot maydoniga javob beradigan hududlarni shakllantirish uchun birlashtirilishi ham mumkin. Grid tizimlari kvadrat kattaligi jihatidan ierarxik tartibda qurilishi mumkin, bu esa, mahalliy darajadan boshlab global darajada yakunlanadigan turli sohalarni aniqlashga imkon beradi.

Ro‘yxatga olish nuqtai nazaridan, tarmoqlar xalqaro va transchegaraviy kontekstda juda kuchli fazoviy tahlil vositasi ekanligini taʼkidlash muhimdir. Chunki, ular mamlakatga qaragan bo‘lib, hududlar hajmlaridagi farqlar taʼsir qilmaydi. Shu bilan birga, tarmoq statistikasi aholining kam taʼminlangan joylarida yoki maʼlumotlarning tanlangan manbadan olingan taqdirda, maʼlumotlarning maxfiyligi yoki ahamiyati haqida tashvish tug‘dirishi mumkin. Shundan kelib chiqqan holda, tarmoq statistikasini ishlab chiqish uchun savollarni tanlashda ehtiyot bo‘lish kerak va barcha holatlarda qabul qilingan qaror maʼlumotlarni muhofaza qilish talablari va batafsil va moslashuvchan statistikaga bo‘lgan talablar o‘rtasida moslangan bo‘lishi kerak.

E. Normatov

Oltiariq tumani Statistika bo‘limi boshlig‘i.